Cựu Tù Nhân Lương Tâm Phạm Thanh Nghiên - Xin kính cẩn nghiêng mình thắp nén tâm hương trước tấm bia không
mộ của 626 người tù chính trị đã chết trong nhà tù Ba Sao, Nam Hà giai đoạn
1975-1988. Và rất nhiều những người tù chính trị khác đã chết oan khiên trong
ngục tù cộng sản.
Lời đầu
Lẽ ra, câu chuyện
này phải được chúng ta kể cho nhau nghe một cách trọn vẹn. Tiếc rằng, vì một số
lý do ngoài ý muốn, “người trong cuộc” (1) đã ngừng sự giúp đỡ tôi nên việc thu
thập, tìm hiểu thông tin đã bị gián đoạn.
Hơn nữa, xuất phát từ
nhu cầu an toàn cá nhân của nhân chứng, nỗi lo về sự can thiệp hầu phá vỡ sự
bình yên, tôn nghiêm của ngôi Chùa - nơi đặt tấm bia thờ 626 người tù chính trị
nên người viết đã phải rất cân nhắc khi chuyển tải thông tin đến bạn đọc. Nhưng
tôi tin, câu chuyện dù không được kể trọn vẹn như mong muốn cũng sẽ khiến chúng
ta thấy xót xa cho Thân phận quê hương. Một Thân phận quê hương được phản chiếu
từ Thân phận của những người con Việt bị bức tử bằng cách này hay cách khác
trong một giai đoạn khốc liệt, đau thương nhất của lịch sử.
Phần 1: Chuyến tàu
vét
Sau khi cưỡng chiếm
miền Nam, một trong những hành động đầu tiên mà chế độ cộng sản thực hiện là trả
thù những người từng phục vụ trong chế độ Việt Nam Cộng Hòa (VNCH). Hầu hết những
cựu quân nhân cán chính, những viên chức từng làm việc trong chính quyền VNCH,
hoặc bị nghi ngờ thuộc thành phần này đều bị đưa đi “cải tạo”, nhưng thực chất
là chịu lưu đày tại các nhà tù trên khắp cả nước. Một trong những nơi khét tiếng
tàn bạo ở miền Bắc, từng giam cầm hàng ngàn cựu quân nhân cán chính VNCH là nhà
tù Ba Sao, Nam Hà.
Con tàu cuối cùng chở
tù chính trị từ Nam ra Bắc có cái tên rất thơ mộng: Sông Hương. Rời Sài Gòn
ngày 18/4/1977, sau 2 ngày 3 đêm (2), tàu cập bến Hải Phòng, tiếp tục hành
trình lưu đày tù ngục của 1200 con người thuộc “bên thua cuộc”.
“Chúng tôi, cứ hai
người bị chung một chiếc còng. Vừa lên đất liền, hai bên đường đã có người dân
Miền Bắc đợi sẵn. Họ ném gạch đá vào chúng tôi. Vừa ném, vừa chửi rủa, mạ lỵ rất
thậm tệ. Nhiều người trong số chúng tôi bị ném trúng, vỡ đầu, chảy máu và
thương tích”.
Đấy là lời kể của
ông Nam, một trong những người tù bị đẩy ra Bắc trong chuyến tàu Sông Hương.
Khi cộng sản cưỡng chiếm Miền Nam, ông Nam đang là thiếu úy quân đội VNCH. Chi
tiết này cũng được Linh mục Nguyễn Hữu Lễ thuật lại trong cuốn hồi ký “Tôi phải
sống”.
Từ Hải Phòng, số tù
nhân này bị tách ra để chia rải rác cho các trại giam khác. Bài viết này xin chỉ
đề cập tới những người tù ở Ba Sao, Nam Hà.
Không riêng gì những
người tù Ba Sao, hầu như tất cả những người từng phục vụ trong chính quyền VNCH
đều bị bắt sau biến cố 30/4/1975. Một số bị đưa ra Bắc ngay thời kỳ đầu. Nhiều
người khác bị giam cầm ở miền Nam sau vài năm mới bị chuyển ra Bắc, rồi lại trở
ngược vào Nam để tiếp tục cuộc đời lao tù cho đến ngày chết, hoặc trở về khi sức
cùng lực cạn.
Nhà tù Ba Sao lại “rộng
cửa” đón thêm vài trăm người từ chuyến tàu vét Sông Hương, nơi đang đọa đày hơn
600 tù VNCH đã bị chuyển đến từ những chuyến tàu trước đó.
Tôi có dịp hỏi chuyện
linh mục Nguyễn Hữu Lễ (ngài hiện đang sống tại New Zealand) và một nhân chứng
khác (sống tại Sài Gòn), thì nhà tù Ba Sao thời bấy giờ chia làm 4 khu giam giữ.
Khu A: Giam cầm các
thành phần thuộc viên chức chính phủ, dân biểu, nghị sĩ, sĩ quan cao cấp như
thượng nghị sĩ Huỳnh Văn Cao, bộ trưởng Đàm Sỹ Hiến, Bộ trưởng Trần Ngọc Oành,
tướng Lê Minh Đảo, ông Văn Thành Cao, tướng Nhu, tướng Trần Văn Chơn, ông Nguyễn
Văn Lộc…, hay lãnh tụ Quốc dân đảng là ông Vũ Hồng Khanh.
Khu B: Giam những
quân nhân cán chính, những người bị buộc tội “phản động” như linh mục Nguyễn Hữu
Lễ, linh mục Nguyễn Bình Tỉnh...
Khu C: Giam tù hình
sự miền Bắc.
Khu Mễ: Giam cầm những
người bệnh tật, đau yếu. Trong khu Mễ lại có một khu “Kiên giam”. Khu “Kiên
giam” dành cho các tù nhân bị kỷ luật với điều kiện giam giữ vô cùng khắc nghiệt.
Đã có rất nhiều tù nhân chết trong khi bị “kiên giam”.
“Chúng tôi bị chuyển
từ nhà tù miền Nam tới nhà tù Ba Sao miền Bắc trong chuyến tàu Sông Hương vào
tháng 4/1977. Lúc ấy nhóm của tôi có 350 người ra đi từ trại Giaray tỉnh Xuân Lộc.
Ở Ba Sao được 9 tháng, tôi bị chuyển lên trại Quyết Tiến còn gọi là “Cổng Trời”
thuộc tỉnh Hà Giang, nằm sát ranh giới Trung Quốc. Một năm sau đó tôi về trại
Thanh Cẩm, tỉnh Thanh Hóa. Mười năm sau, tức tháng 1/1987, tất cả tù chính trị
miền Nam còn sót lại rải rác trong các trại miền Bắc được dồn hết về trại Ba
Sao, Nam Hà, trong đó có tôi. Nhưng đội của tôi trước khi tôi rời Ba Sao ra đi
nay đã chết quá phân nửa.
Tết năm đó có một đợt
tha tù, được tổ chức rất ồn ào. Đến tháng 5/1987, tất cả số tù nhân từ miền Nam
còn sót lại, được chuyển hết về Nam để ở tù tiếp. Chỉ còn “sót lại” 3 người ở
miền Bắc, đó là linh mục Nguyễn Bình Tỉnh, anh Nguyễn Đức Khuân và tôi. Hầu hết
họ đã chết. Chết vì tuyệt vọng, đói rét, suy kiệt, tiêu chảy, kiết lỵ và nhiều
bệnh khác”.
Tác giả Bút ký “Tôi
Phải Sống” bùi ngùi kể lại.
Tôi rùng mình tự hỏi,
có bao nhiêu tù nhân chính trị đã chết trong suốt thời kỳ từ 1975 trở về sau?
Bao nhiêu ở nhà tù
Ba Sao? Bao nhiêu ở Cổng Trời, Thanh Hóa, Phú Yên, Xuân Lộc, Xuyên Mộc, Hàm
Tân, Bố Lá...?
Bao nhiêu người đã bị
bách hại bởi chính người đồng bào ruột thịt mang tên “cộng sản”, và chết lặng
câm ở khắp các nhà tù từ Bắc-Trung-Nam trên dải đất đau thương này?
Không ai biết chính
xác, nhưng số người phải bỏ xác ở khắp các nhà tù hẳn không phải là con số ít.
Một ngày nào đó, chế
độ cộng sản sẽ phải trả lời những câu hỏi này trước quốc dân đồng bào. Cũng như
trả lại sự thật lịch sử cho Dân tộc này.
Phần 2: Tấm bia thờ
626 người tù chính trị
“Có một tấm bia thờ
những người tù đã chết ở trại Ba Sao, Nam Hà. Nghe nói tấm bia được đặt trong một
ngôi chùa ở Miền Bắc. Ngoài tấm bia ra còn có một ngôi Am thờ (3) những người
tù này được dựng ngay khu đất thuộc trại giam. Người làm tấm bia này là một cựu
Giám thị nhà tù Ba Sao. Em cố gắng đi tìm các anh ấy nhé!”.
Một người anh, cũng
là cựu tù chính trị hiện sinh sống tại Pháp đã nhắn tôi như thế. Tôi chưa bao
giờ trải qua cảm xúc đặc biệt và đầy ám ảnh như lần này. Chuyện thật khó tin: Một
trùm cai tù cộng sản dựng một tấm bia và Am thờ những người tù Việt Nam Cộng
Hòa!
Câu dặn dò “em cố gắng
đi tìm các anh ấy nhé” làm tôi xót xa. Hình như tôi sắp làm một công việc rất
khó khăn và cũng rất thiêng liêng. Hai chữ “các anh” không còn là cách xưng hô
nữa mà là tiếng gọi gần gũi, thân thương của những người chung khát vọng. Chứ
theo tuổi tác, họ là bậc cha chú của tôi- đứa nhóc Bắc kỳ sinh sau biến cố
1975.
Mãn án tù nhà (4),
tôi lên đường.
Địa chỉ ngôi Chùa không
chính xác nên tôi phải đi tìm hơn hai ngày mới đến nơi. Đó là một ngôi Chùa nhỏ,
nằm khiêm tốn bên một con phố khá đông đúc. Sư trụ trì đi vắng, tôi lang thang
cho hết thời gian rồi trở lại vào buổi chiều.
- Thưa thầy, con được
người quen giới thiệu đến đây. Nghe nói nhà Chùa có đặt một tấm bia thờ những
người tù đã chết ở trại Ba Sao, Nam Hà?
Nghe tôi nhắc đến tấm
bia, nét mặt thầy tái đi, không giấu được vẻ bối rối.
- Bác Thanh giới thiệu
con đến đây.
Nhận ra người quen,
sư thầy trở nên cởi mở hẳn.
Sư thầy kể rằng vài
năm trước, cô Thu Hương (một Phật tử) đưa viên cựu Giám thị đến gặp sư thầy.
Viên Giám thị trao cho sư thầy một danh sách gồm 626 người tù đã chết trong trại
Ba Sao từ năm 1975 đến 1988. Vị này ngỏ ý muốn làm một tấm bia đặt trong nhà
Chùa để thờ cúng các hương linh. Đây không phải ngôi Chùa đầu tiên họ gõ cửa.
Những ngôi Chùa trước đều từ chối vì sợ. Các vị sư trụ trì không muốn giữ một
danh sách toàn “sĩ quan ngụy” và công khai đặt tấm bia thờ người tù ngay trong
Chùa.
- Có cách nào liên lạc
với hai người ấy không thưa thầy?
- Khó lắm. Người
Giám thị sau khi làm xong tấm bia thì không trở lại đây nữa. Chỉ có cô Thu
Hương thời gian đầu vẫn hay tới Chùa tụng kinh và thắp hương cho 626 vị ấy.
Nhưng kể từ khi đứa con trai 15 tuổi của Thu Hương bị tai nạn giao thông chết
hai năm trước, cô ấy không tiếp xúc với ai nữa.
- Thầy có nghe nói đến
ngôi Am thờ 626 vị này không?
Tôi hỏi, không giấu
nổi vẻ hồi hộp khi chờ câu trả lời.
- Đúng là có cái Am
thờ. Nhưng tôi chưa tới thăm bao giờ. Nghe nói nằm trong vùng đất của trại giam
thì phải.
- Vậy ai có thể đưa
con tới đó?
- Chỉ có người Giám
thị và cô Thu Hương thôi. Nhưng Thu Hương thì như tôi vừa nói đấy, cô ấy buồn
chán, tuyệt vọng từ ngày mất con nên không còn thiết chuyện gì. Còn người Giám
thị thì từ đó không thấy trở lại nữa. Số điện thoại cũng đổi rồi.
Tôi bắt đầu nhìn thấy
sự mịt mù phía trước.
Người giữ sổ sách đi
vắng. Sư thầy hẹn tôi dịp khác trở lại, sẽ cho tôi xem danh sách 626 người tù.
Thầy dẫn tôi xuống nhà linh, nơi đặt tấm bia.
Tôi cảm thấy rợn rợn
khi bước chân vào Nhà linh, nơi đặt di ảnh của những người quá cố. Có mấy người
đội khăn tang đang ngồi tụng kinh cho người thân mới qua đời.
Tìm mãi không thấy tấm
bia đâu. Tôi bắt đầu lo. Sư thầy quả quyết rằng tấm bia đặt ở phòng này nhưng
lâu ngày không nhìn lại nên ngài không nhớ chính xác vị trí nào.
- Ôi đây rồi! Sư thầy
reo lên.
Tôi sững người lại.
Vừa nhìn thấy tấm bia, nước mắt tôi ứa ra.
Tôi không xác định
được cảm xúc của mình lúc đó. Vui vì đã “tìm thấy các anh”, như lời người anh đồng
tù nhắn nhủ, hay buồn vì tôi lại chứng kiến thêm một nỗi đau đớn của quê hương?
Tôi lập cập lục tìm
trong túi xách chiếc máy ảnh. Tôi hay bị lúng túng mỗi khi cảm xúc bị “quá độ”.
Sư thầy dặn chỉ chụp tấm bia thôi, đừng để những di ảnh xung quanh lọt vào ống
kính. Cảm giác tủi thân và xót xa khiến tôi không nói nổi tiếng “vâng” một cách
rõ ràng.
Trước khi về, tôi gửi
một ít tiền để sư thầy giúp việc nhang khói cho “các anh”. Tôi cầm theo nải chuối,
mấy quả cam thầy vừa cho, chậm rãi cuốc bộ trên con phố. Tôi không khóc, nhưng
cổ họng nghèn nghẹn và bước chân nặng nề.
Một tuần sau tôi trở
lại Chùa. Sư thầy đi vắng. Vừa nghe tiếng tôi trong điện thoại, sư thầy nhận ra
ngay:
- Chị Nghiên hả? Tiếc
quá! Thầy đã hỏi người trông coi sổ sách của nhà Chùa rồi. Nhưng chị ấy nói là
danh sách đã được hóa (4) đi từ hôm Rằm tháng bảy.
Tôi chết đứng người.
Cố gắng lắm tôi mới thốt lên được một câu nghe như không phải giọng của mình.
- Sao lại đốt hả thầy,
sao thế được?
- Thì nhà Chùa nghĩ
là không cần dùng đến danh sách ấy nữa nên tiện dịp lễ Vu Lan thì hóa luôn cùng
với áo mũ, vàng mã chị ạ.
- Thầy ơi! Thầy làm
ơn kiểm tra lại giúp con với. Cái danh sách ấy... 626 người tù... thầy ơi, thầy
làm ơn!
Tôi cố gắng trấn tĩnh
để van lơn.
- Thầy không thể làm
gì hơn chị Nghiên ạ. Chúng tôi sẽ hương khói đầy đủ cho các vị ấy.
Nói xong, sư thầy
cúp máy.
Một cảm giác còn tệ
hơn sự tuyệt vọng. Tôi ôm mặt ngồi thụp xuống giữa đường. Một đứa bé từ đâu chạy
lại, trân trân nhìn tôi. Hình như bộ dạng tôi làm đứa bé sợ. Nó co chân chạy,
không ngoái lại nhìn.
Bấy giờ tôi nhận thấy,
có một thứ cảm xúc rất giống với nỗi buồn, rất giống với niềm tuyệt vọng. Nhưng
không hoàn toàn như thế. Thứ cảm xúc thật khó gọi tên.
Tôi về nhà, lầm lỳ đến
vài hôm.
Không thể dễ dàng bỏ
cuộc được, tôi quyết định đi Nam Hà để tìm đến ngôi Am thờ. Người anh đồng tù
buồn rầu bảo:
- Không có cô Thu
Hương hay vị Giám thị dẫn đường, em không tìm được đâu.
Lần này thì tôi thật
sự tuyệt vọng. Tấm bia, danh sách và Am thờ, tôi chỉ hoàn thành một phần ba
công việc.
Tôi nghĩ đến người
Giám thị.
Không biết vì lý do
gì viên Giám thị lại làm một việc cấm kỵ và mạo hiểm như thế. Hơn ai hết, người
này phải ý thức được mức độ nguy hiểm của việc mình làm, nhất là nếu thông tin
bị lộ ra ngoài. Chắc chắn phải có một lý do sâu xa và rất đặc biệt để người này
làm thế. Vì lợi nhuận ư? Không ai dại dột vì chút giá trị vật chất mà đánh đổi
cuộc sống bình yên của mình. Vả lại, bản thân nghề cai tù đã là một cơ hội để
làm giàu một cách rất an toàn.
Người anh đồng tù và
bác Thanh lý giải rằng, niềm tin tâm linh đã thúc đẩy người Giám thị và cô Thu
Hương làm như thế. Có thể người Giám thị sợ bị vong hồn của những người tù tìm
đến hỏi tội chăng? Lý giải này không hẳn là vô lý. Tôi đã từng nghe và được biết
những chuyện tương tự như thế khi còn trong nhà tù Thanh Hóa. Đã là cai tù,
không ít thì nhiều, không chủ ý thì cũng bắt buộc phải dính vào tội ác. Song dù
với lý do gì, thì hy vọng cũng có phần trăm nào đó của sự ăn năn, của chút
lương tâm bị hối thúc.
Tôi vốn không mê
tín, không tin chuyện dị đoan nhưng tin rằng luôn có một thế giới tâm linh đang
nhìn ngó thế giới con người. Ước gì một ngày nào đó, duyên cớ run rủi để chúng
ta được biết trọn vẹn câu chuyện về 626 người tù chính trị Ba Sao, Nam Hà.
Chúng ta cần được biết về số phận của những người từng bị cộng sản bách hại để
hiểu về một giai đoạn lịch sử đã tạo nên thân phận đau thương của dân tộc này.
29.03.2016
Phạm Thanh Nghiên
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét