HỒI KÝ CỦA KHURUSEV: CÁI CHẾT CỦA STALINE - PHẦN 1

Tháng hai 1953 Stalin đột ngột ốm. Việc này xảy ra như thế nào? Tất cả chúng tôi ở cạnh ông vào thứ bẩy. Việc này xảy ra sau Đại hội 19, khi Stalin còn “treo” số phận Mikoian và Molotov. Tại Plenum đầu tiên sau Đại hội, ông đề nghị thay thế Bộ chính trị, bằng Đoàn chủ tịch BCHTƯ Đảng gồm 25 người và điểm tên nhiều người mới. Tôi và nhiều uỷ viên Bộ chính trị rất ngạc nhiên, cái danh sách ấy được lập ra như thế nào và ai lập?

Chính Stalin cũng không biết những người đang giúp ông. Đến bây giờ tôi không biết thực chất. Hỏi Malenkov, ông trả lời rằng bản thân ông không biết. Theo tình thế ấy, Malenkov lẽ ra phải tham gia vào việc cải cách Đoàn chủ tịch, chọn người và lên danh sách, nhưng lại không được làm. Có thể tự tay Stalin làm? Theo một số dấu hiệu, tôi giả thiết rằng Kaganovich giúp Stalin chọn cán bộ mới. Bên trong Đoàn chủ tịch, có một Văn phòng hẹp hoạt động. Đoàn chủ tịch thực tế cũng không tập hợp các vấn đề, mà tất cả các vấn đề lại do Văn phòng này giải quyết. Đây là Stalin nghĩ ra một công thức hoàn toàn không có trong điều lệ: không có Văn phòng nào như thế tìm thấy trong Điều lệ Đảng.

Stalin xây dựng Văn phòng Đoàn chủ tịch để làm gì? Hình như Stalin muốn lập tức tống cổ Molotov và Mikoian, và ông làm một Đoàn chủ tịch mở rộng, còn sau đó chọn vào Văn phòng một số nhân vật. Như ông nói, là để lãnh đạo linh hoạt. Và trong Đoàn Chủ tịch Văn phòng này không có Molotov, không có Mikoian, nghĩa là “treo” họ.

Tôi tin rằng giá như Stalin sống lâu thêm một thời gian nữa, cuộc đời của cả hai Molotov và Mikoian sẽ kết thúc một cách thê thảm. Nói chung, ngay lập tức sau Đại hội Đảng 19, Stalin tiến hành chính sách cô lập Molotov và Mikoian, không mời họ đi đâu cả, không đến nhà nghỉ, không đến nhà riêng, không đến xem phim mà chúng tôi trước đó thường đi cùng với nhau. Nhưng Vorosilov được bầu vào Văn phòng Đoàn chủ tịch. Khá thú vị, có lần chúng tôi ngồi ở chỗ Stalin vì một bản án kéo dài đã lâu, bỗng nhiên ông nói:

- Vorosilov chui vào Văn phòng như thế nào?

Chúng tôi không nhìn vào ông, mắt đang cụp xuống. Thứ nhất, vì câu nói “chui vào”? Sao mà Vorosilov có thể “chui vào”? Sau đó chúng tôi nói:

- Chính ông bổ nhiệm Vorosilov, và ông là được bầu.

Stalin không phát triển chủ đề này thêm nữa. Tuy nhiên tuyên bố của ông cũng hiểu được, vì Vorosilov trước Đại hội 19, chưa lôi cuốn vào công tác như một uỷ viên Bộ chính trị: ông không tham gia các phiên họp, không nhận tài liệu. Stalin nói với chúng tôi trong vòng hẹp rằng ông nghi Vorosilov là điệp viên Anh. Không tưởng tượng được, tất nhiên, sự ngu ngốc này. Nhưng ông có lần “nghi ngờ” Molotov. Tôi có mặt nhà nghỉ cuối tuần ở Stalin tại Novo Afon. Và bỗng nhiên trong đầu ông lởn vởn ý nghĩ rằng Molotov là điệp viên của đế quốc Mỹ, bán mình cho Mỹ, vì rằng năm 1945 sang Mỹ bàn về Liên Hiệp Quốc đi trên toa xe hoả đặc biệt sang trọng. Nghĩa là, có toa riêng, như thế là bị bán rồi! Chúng tôi giải thích là Molotov không thể nào có một toa xe riêng nào cả, ở Mỹ các toa xe thuộc về các hãng xe lửa tư nhân. Đấy, đầu óc mụ mị của Stalin trong những tháng cuối cùng của cuộc đời.

Và có lần vào thứ bẩy ông gọi chúng tôi vào Kreml. Ông đích thân mời tôi, Malenkov, Beria và Bulganin. Chúng tôi đến. Ông nói:

- Chúng ta xem phim.

Chúng tôi xem. Sau đó ông lại nói:

- Đi thôi, chúng ta sẽ ăn ở một nhà nghỉ gần.

Chúng tôi đén đó, ăn tối. Bữa ăn kéo dài. Stalin gọi những bữa ăn tối như thế, một bữa ăn rất muộn là “bữa trưa”. Chúng tôi ăn xong, có lẽ, 5 hoặc 6 giờ sáng. Thời gian bình thường, khi kết thúc “bữa trưa”. Stalin rất vui vẻ, có mối thiện cảm rất tốt về tinh thần. Không ai chứng minh rằng có thể xảy ra một điều bất ngờ gì đó.

Chúng tôi từ giã và ra về. Chúng tôi ra chỗ treo áo, Stalin, như thường lệ, đi đến chỗ chúng tôi. Ông hay đùa, giơ tay, những ngón tay thọc vào bụng tôi, gọi Mikita. Khi nào ông có mối thiện cảm tốt về tinh thần, ông luôn luôn gọi tôi theo tiếng

Ukraina là Mikita. Chúng tôi cũng ra về trong tâm trạng tốt, vì rằng không xảy ra cái gì xấu trong bữa ăn, mà không phải bữa ăn nào cũng được kết thúc tốt đẹp như thế này.

Chúng tôi ai nấy về nhà. Tôi chờ đợi, vì sáng mai là ngày nghỉ, Stalin nhất định gọi chúng tôi, vì thế cả ngày tôi không dám ăn, nghĩ có thể là ông lại mời sớm hơn? Sau đó tôi ăn qua loa. Không và vẫn không có chuông! Tôi không tin là ngày nghỉ có thể uổng phí thế này, điều gần như ít xảy ra. Nhưng không! Cũng đã muộn, tôi cởi quần áo, chui lên giường.

Malenkov bỗng nhiên gọi tôi:

- Một thằng nhóc ở chỗ Stalin (ông nói tên), nhân viên Cheka, vừa gọi đến cho tôi và họ băn khoăn nói rằng dường như một điều gì đó xảy ra với Stalin. Phải nhanh chóng đến đó. Tôi gọi cho anh và đã báo cho Beria và Bulganin. Đến thẳng đó nhé.

Lúc ấy, tôi cho gọi xe. Xe của tôi đang ở nhà nghỉ cuối tuần. Tôi mặc nhanh quần áo, đi ngay đến đó, mất chừng 15 phút. Chúng tôi đã quy ước với nhau là không đi vào chỗ Stalin, mà đến trực ban. Chúng tôi rẽ vào, hỏi:

- Có chuyện gì thế?

Họ trả lời:

- Bình thường đồng chí Stalin vào thời gian 11 giờ, nhất định gọi mang trà cho ông. Có lúc thì ông đòi món ăn. Bây giờ không thấy điều này.

Chúng tôi cử đi bà Matrena Petrovna người đi thám thính, bà ta là người hầu phòng, một phụ nữ không còn trẻ và nhiều năm phục vụ ở chỗ Stalin, ít hiểu biết, nhưng là một phụ nữ trung thành với ông. Nhân viên Cheka nói với chúng tôi rằng họ cũng đã cử bà đến đó xem tình hình ra sao. Bà kể là đồng chí Stalin nằm ở trên sàn, ngủ, còn dưới ông có nước. Nhân viên Cheka đỡ ông dậy, đặt ông lên đi văng ở phòng làm việc nhỏ. Ở ấy có một phòng làm việc nhỏ và một phòng làm việc lớn. Stalin nằm ở sàn phòng làm việc lớn. Tiếp theo họ đặt ông lên giường, đi qua phòng làm việc, nơi ông trượt ngã bị ướt.

Khi đó họ kể cho chúng tôi cũng có lần xảy ra như thế như thế và bây giờ ông dường như đang ngủ, chúng tôi cho rằng không có lợi chúng tôi xuất hiện ở chỗ ông và ghi lại sự có mặt của mình, nhìn thấy ông ở đó trong tình thế không đẹp như thế này. Chúng tôi trở về nhà.

Một lúc sau, tôi lại nghe chuông. Một lần nữa, Malenkov gọi:

- Thằng nhóc ở chỗ đồng chí Stalin lại gọi điện nói rằng một điều gì đó với ông không phải như thế. Mặc dù Matrena Petrovna cũng nói rằng ông ngủ ngon, nhưng đây là một giấc ngủ không bình thường. Phải đến đó một lần nữa đi.

Chúng tôi thoả thuận rằng Malenkov gọi tất cả các uỷ viên Văn phòng, kể cả Vorosilov và Kaganovich là những người không có mặt trong bữa ăn và không có đến đến nhà nghỉ lần đầu. chúng tôi cũng thoả thuận gọi cả bác sỹ. Chúng tôi đến chỗ trực ban. Có mặt Kaganovich, Vorosilov, bác sỹ. Trong số bác sỹ, tôi nhớ tên giáo sư tim mạch nổi tiếng Lukomski. Nhưng cùng với ông còn có cả những nhân viên y tế mà tôi không nhớ tên.

Chúng tôi vào phòng. Stalin nằm trên đi văng. Chúng tôi nói với bác sỹ để họ
bắt đầu công việc của mình và kiểm traл tình trạng đồng chí Stalin. Người đầu tiên là Lukomski, rất cẩn thận, và tôi hiểu ông. Ông sờ vào tay Stalin, như là sờ cục sắt nóng, thậm chí tay giật giật. Beria thô lỗ nói:
- Ông là bác sỹ, phải biết làm chứ?
Lukomski tuyên bố rằng tay phải Stalin không hoạt động, tê liệt chân trái, và không nói được. Tình huống thật nặng nề. Lúc ấy người ta lập tức rạch quần áo Stalin, mặc quần áo mới và đặt ông lên đi văng ở phòng lớn, nơi ông thường ngủ và có nhiều không khí hơn.
Lúc đó chúng tôi quyết định đặt trực ban bác sỹ bên cạnh với ông. Chúng tôi, các uỷ viên Văn phòng Đoàn chủ tịch, cũng phải thường xuyên trực. Sắp xếp như thế này: Beria và Malenkov hai người trực, Kaganovich và Vorosilov, tôi và Bulganin. Nhưng “chủ lực” là Malenkov và Beria. Họ họ trực sáng, chúng tôi với Bulganin trực đêm.

Tôi rất lo lắng và, thú nhận rằng tôi tiếc là có thể mất Stalin, người đang nằm trạng thái nguy kịch. Bác sỹ nói rằng mắc chứng bệnh như thế này hầu như không ai có thể quay lại làm việc. Người ta có thể còn sống nhưng không còn khả năng làm việc, có lẽ phần nhiều những căn bệnh như thế này không tiếp tục, mà kết thúc bằng thảm hoạ.

Chúng tôi thấy rằng Stalin nằm bất tỉnh: không biết ông ở trạng thái nào. Người ta cho ông ăn bằng từng thìa nước dùng và trà đường. Các bác sỹ đứng ở đó. Họ lấy nước tiểu của ông, ông vẫn nằm bất động. Tôi nhận xét rằng khi hút nước tiểu ông cố gắng như được che chở, cảm giác không lanh lợi. Nghĩa là, có biết một điều gì đó.

Một hôm Stalin hơi tỉnh. Nét mặt ông thể hiện rõ điều này. Nhưng ông không thể nói, cất tay trái và bắt đầu chỉ lên trần, chỉ xuống đất, chỉ vào tường. Môi ông mấp máy tựa như cười. Sau đó bắt đầu nắm tay chúng tôi. Tôi chìa tay mình cho ông và ông chìa tay trái, tay phải không cử động. Bằng việc nắm tay, ông truyền cảm giác của mình.

Lúc đó tôi nói:

- Ông biết, vì sao ông chìa tay cho chúng tôi?

Trên tường treo một bức tranh, được cắt từ tạp chí “Ngọn lửa nhỏ”, in lại bức tranh của hoạ sỹ này. Trong bức tranh có một cô gái đang cho thiên thần nhỏ bú một chai sữa. Nhưng chúng tôi cho đồng chí của Stalin ăn bằng thìa, và ông, có lẽ chỉ ngón tay lên bức tranh, mỉm cười: này, hãy xem, tôi trong trạng thái này cũng
giống như những thiên thần nhỏ.

Ngay khi Stalin trút hơi thở cuối cùng, Beria công nhiên sùng sục những hành động độc ác chống Stalin. Beria chửi rủa ông, và nhạo báng ông. Đơn giản là không thể nghe ông được! Cũng hay, vả lại, ngay lúc Stalin có được cảm giác và hiểu có thể khỏi bệnh, Beria sán lại ông, đặt tay lên đầu gối, lắc tay ông và bắt đầu hôn tay ông. Khi Stalin lại hôn mê và nhắm mắt, Beria cất bước và nhỏ ra sàn. Chân dung của Beria đấy! Quỷ quyệt thậm chí trong quan hệ với Stalin, người mà Beria từng tán tụng và sùng bái.

Đến phiên trực của tôi với Bulganin. Chúng tôi vào ban ngày cùng với ông đến chỗ Stalin, khi có các giáo sư, và chúng tôi trực đêm. Tôi với Bulganin khi đó là khá cởi mở hơn so với những người khác, tôi tin ý nghĩ cởi mở nhất của ông và nói:

- Nicolai Aleksandrоvich, thấy chưa, bây giờ chúng ta ở trong tình thế là Stalin chẳng bao lâu sẽ chết. Ông chắc là không qua được đâu. Và bác sỹ nói rằng ông không thể sống được đâu. Anh biết, Beria nhắm chức vụ nào cho mình?

- Chức nào?

- Hắn sẽ lấy chức Bộ trưởng an ninh quốc gia (lúc ấy Bộ an ninh quốc gia và nội vụ đã tách ra). Chúng ta không thể còn cách nào thông qua việc này. Nếu Beria nhận Bộ an ninh quốc gia - điều này sẽ là bắt đầu sự kết thúc của chúng ta. Hắn sẽ lấy chức vụ này để tiêu diệt tất cả chúng ta. Và hắn sẽ làm điều này! Bulganin đồng ý với tôi. Và chúng tôi bàn bạc sẽ hành động như thế nào.

Tôi nói với ông:
- Tôi sẽ nói chuyện với Malenkov. Tôi nghĩ rằng Malenkov cũng có ý nghĩ, ông cần phải hiểu phải một điều gì đó làm, nếu khác đi sẽ là thảm hoạ đối với Đảng.
Vấn đề này đụng chạm không những đối với chúng ta, mà còn tất cả đất nước, mặc dù và tất nhiên chúng ta không muốn rơi vào lưỡi dao của Beria. Sẽ quay lại thời kỳ 1937-1938, có thể thậm chí tệ hơn.

Tôi còn một ngờ vực: tôi không coi Beria là một người cộng sản và nghĩ rằng hắn đơn giản chui qua vao Đảng. У tôi lờ mờ nhận ra lời của Kaminski rằng hắn là
điệp viên nước khác, đây là con sói đội lốt cừu, tạo tín nhiệm với Stalin và chiến chức vụ cao. Chính Stalin cũng kéo hắn. Tôi cảm thấy rằng có ngày chính Stalin lại sợ Beria.

Có một sự cố đụng đến tôi theo ý nghĩ tương tự, tôi muốn kể hết về nó. Có lần chúng tôi ngồi ở Stalin. Bỗng nhiên ông nhìn vào Beria và nói:

- Tại sao bây giờ những người quanh tôi hoàn toàn người Gruzia? Tại sao lại như vậy?

Beria nói:

- Đây là những người trung thành và được ông tin.

- Nhưng cớ gì, đây là những người Gruzia được tin và trung thành?

Chả lẽ người Nga không trung thành và không được tin cậy sao? Dẹp đi! Và thời điểm ấy người ta bỏ đi những người này. Beria có khả năng qua tay chân của mình làm với Stalin những gì mà hắn đã tiến hành với người khác theo chỉ thị của Stalin: tiêu diệt đầu độc và v.v...

Vì thế Stalin, có lẽ (lập luận thay cho ông) cho rằng Beria có khả năng làm những điều như thế với ông. Nghĩa là, phải dẹp đám người hầu cận, qua đó Beria có thể thâm nhập vào buồng ngủ và nhà bếp. Nhưng vì tuổi tác đã già, Stalin không hiểu Dân uỷ an ninh quốc gia khi đó là Abakumov báo cáo ông mọi vấn đề sau khi Abakumov trình Beria và nhận những chỉ dẫn nói như thế nào cho Stalin. Stalin nghĩ rằng Abakumov sắp xếp những người mới và Abakumov làm điều này để Stalin sai bảo. Theo mặt này thì “vụ án mingrel” bị xổ tung. Khi đó Stalin áp đặt quyết định (và nó được được công bố), rằng những người mingrel liên quan với Thổ nhĩ Kỳ trong số họ có những nhân vật nhắm hướng Thổ Nhĩ Kỳ. Tất nhiên chuyện vớ vẩn! Tôi cho rằng có xảy ra một hành động của Stalin nhằm chống Beria, vì rằng Beria - là minggrel. Như thế, Stalin cũng chuẩn bị đòn chống Beria.

Lúc đó nhiều người bị bắt, nhưng Beria khôn khéo quay lại: chui vào “con dao của Stalin” và Beria bắt đầu trấn áp những người mingrel. Những người nghèo tội nghiệp. Người ta lôi họ lên đoạn đầu đài như lôi những con cừu. Có những sự thật chứng minh sự phản bội của Beria, về sự không tin cậy của Stalin đối với Beria.

Như vậy, tôi đã nói tất cả với Bulganin, kết thúc buổi trực, và tôi về nhà. Muốn ngủ bù, vì rằng lâu không ngủ tại phiên trực. Bị mất ngủ và đau chân. Không ngủ được, nghe chuông. Malenkov nói:

- Đến ngay, Stalin… xấu… đi rồi. Đi ngay thôi!

Tôi gọi xe. Quả là, Stalin ở trong trạng thái xấu. Những người khác lục tục kéo đến. Mọi người thấy rằng Stalin đang chết. Các bác sỹ nói với chúng tôi rằng ông bắt đầu hấp hối. Ông ngừng thở. Làm thở nhân tạo cho ông. Xuất hiện một người đàn ông to cao, bắt đầu nén bóp ngực ông, thực hiện thao tác để giúp ông thở. Tôi thú thực rằng tôi rất thương Stalin, anh ta làm ông đau. Và tôi nói:

- Nghe đây, thôi đi. Người ta chết rồi. Anh còn muốn cái gì nữa? Không thể làm ông sống lại được.
Stalin chết, nhưng chính là đau lòng nhìn người ta làm đau ông. Hô hấp nhân tạo ngừng lại.

Ngay khi Stalin chết, Beria ngay lập tức vào xe của mình từ “nhà nghỉ gần” và chạy vụt về Moskva.

Chúng tôi quyết định gọi đến đây tất cả các uỷ viên Văn phòng hoặc, nếu được, tất cả các uỷ viên Đoàn chủ tịch BCHTƯ Đảng. Chính xác tôi không nhớ. Trong lúc họ chưa đến, Malenkov đi đi lại lại trong phòng, vẻ, lo lắng. Tôi quyết định nói chuyện với ông:

- Egor, tôi nói - tôi phải nói chuyện với anh.

- Về cái gì? - Malenkov lạnh lùng hỏi lại.

- Stalin chết. Chúng ta sẽ sống tiếp như thế nào?

- Nói gì bây giờ? Triệu tập mọi người lại, chúng tôi sẽ nói. Để làm điều này, chúng ta triệu tập nhau lại.

Dường như đây là câu trả lời phô diễn. Nhưng tôi hiểu theo nghĩa khác, hiểu rằng mọi vấn đề đã được Malenkov với Beria dự kiến, và đã được thảo luận từ lâu.

- Thôi được - tôi trả lời - sau này chúng ta sẽ nói chuyện.

Mọi người tụ hợp. Họ cũng nhìn thấy Stalin đã chết. Cả Svetlana cũng đến. Tôi gặp cô. Khi gặp, cô rất bồn chồn và khóc, không thể thể kìm được.

Tôi thật sự thương Stalin, các con của ông, từ đáy lòng tôi than khóc cái chết của ông, lo lắng cho tương lai đất nước, cho Đảng. Cảm thấy rằng bây giờ Beria bắt đầu chỉ huy tất cả mọi người. Tiếp tục bắt đầu cái vòng được chuẩn bị bởi những tên đao phủ, những tên sát nhân này. Và có sự phân bố ghế

 Beria đề nghị bổ nhiệm Malenkov làm Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô, và Malenkov thôi chức vụ Bí thư BCHTƯ Đảng. Malenkov đề nghị chuẩn y phó thứ nhất của mình là Beria và chia đôi hai Bộ, thành Bộ an ninh quốc gia và Bộ nội vụ, trong Bộ nội vụ, Beria bổ nhiệm Bộ trưởng. Tôi im lặng. Bulganin cũng inm lặng. Lúc ấy tôi sợ rằng Bulganin nhảy ra không đúng lúc, vì rằng không được lộ diện sớm quá. Tôi cũng thấy tâm trạng của những người còn lại. Nếu như tôi và Bulganin nói rằng chúng tôi chống, thì bằng đa số phiếu họ sẽ buộc tội chúng tôi là người phá hoại tổ chức, là khi xác Stalin chưa nguội mà chúng tôi đấu đá giành chức vụ. Vâng, tất cả xảy ra theo hướng này hướng, như tôi nghĩ trước.

Molotov cũng bổ nhiệm phó thứ nhất Hội đồng Bộ trưởng. Kaganovich - là phó. Vorosilov đề nghị bầu Chủ tịch Đoàn chủ tịch xô viết tối cao Liên Xô, cách chức Svernik. Beria thể hiện rất láo xược với Svernik: nói rằng dân trong nước nói chung không ai biết ông. Tôi thấy lộ diện chi tiết kế hoạch của Beria, biến Vorosilov thành người soạn thảo các quyết định mà Beria làm, khi cối xay thịt của hắn bắt đầu làm việc. Beria đề nghị tôi thôi chức Bí thư Thành uỷ Moskva để tôi tập trung những hoạt động của mình vào công tác BCHTƯ Đảng. Chúng tôi tiến hành cả những bổ nhiệm khác. Đưa ra nghi lễ chôn cất và nghi thức thông báo nhân dân về cái chết của Stalin. Như thế chúng tôi, những người thừa kế của Stalin khởi đầu hoạt động độc lập của mình điều khiển Liên Xô.

Có một thoả thuận: hai người lập chương trình nghị sự phiên họp Đoàn chủ tịch BCHTƯ - Malenkov và Khrusevу. Malenkov chủ toạ phiên họp, nhưng tôi chỉ nhận tham gia lập chương trình nghị sự. Beria vơ lấy nhiều quyền lực, sự trơ trẽn của ông tăng lên. Lúc đó xảy ra va chạm đầu tiên của các uỷ viên Đoàn chủ tịch BCHTƯ với Beria và Malenkov. Đoàn chủ tịch, về thành phần bị thay đổi. Chúng tôi quay trở lại nhóm hẹp các uỷ viên, còn Văn phòng do Stalin lập ra tại Plenum sau Đại hội 19, chúng tôi huỷ bỏ.

Beria và Malenkov đề nghị bãi bỏ một nghị quyết từ thời Stalinе về xây dựng CNXH ở CHDC Đức. Họ đọc tài liệu cần thiết, nhưng không đưa cho nó vào tay chúng tôi, mặc dù ở Beria có văn bản viết. Beria đọc nó nhân danh bản thân và Malenkov. Molotov phát biểu đầu tiên. Ông kiên quyết chống lại đề nghị đó và lập luận rất hay tại sao ông phản đối. Tôi mừng là Molotov phát biểu dũng cảm và có căn cứ. Ông nói rằng chúng tôi không thể làm việc này; rằng đây là một sự bỏ vị trí; rằng từ bỏ xây dựng CNXH ở CHDC Đức - nghĩa là làm mất phương hướng sức mạnh của Đảng ở phương Đông và không những ở Đông Đức, mà còn thủ tiêu triển vọng, rằng đây là đầu hàng trước người Mỹ.

Tôi hoàn toàn đồng ý với Molotov và ngay lập tức cũng phát biểu, ủng hộ Molotov. Sau tôi nói với Bulganin đang ngồi bên cạnh tôi. Sau đó các uỷ viên còn lại của Đoàn chủ tịch phát biểu. Và Pervukhin, và Saburov, và Kaganovich phát biểu chống đề nghị của Beria - Malenkov đối với CHDC Đức. Lúc đó Beria với Malenkov rút tài liệu của mình. Chúng tôi thậm chí bỏ phiếu và không chép vào biên bản kết quả thảo luận. Tựa như vấn đề chưa hề có. Lúc ấy là mánh khoé, thủ đoạn.

Chúng tôi ra về sau phiên họp, nhưng về mặt tinh thần vẫn nóng bỏng. Làm sao có thể đưa một đề nghị về vấn đề quan trọng như thế này? Tôi cho rằng đây là quan điểm chống cộng. Chúng tôi hiểu, tất nhiên, Beria sử dụng Malenkov, còn Malenkov, như con bê, theo đuôi với Beria trong việc này. Kết thúc phiên họp, bộ ba ra về từ phòng họp - Malenkov, Beria và tôi. Nhưng không tranh cãi gì cả. Ngay hôm đó tôi gặp Molotov, và ông nói với tôi:

- Tôi rất hài lòng, ông có quan điểm như vậy. Tôi, thừa nhận, tôi bất ngờ, vì rằng tôi thấy ông luôn luôn với bộ ba này và cho rằng ông cũng có cùng quan điểm thống nhất với Malenkov và Beria, tôi nghĩ rằng Khrusev, có lẽ, biết trước vấn đề này. Rõ ràng ông có quan điểm vững chắc, làm tôi rất hài lòng.

Và ông đề nghị tôi gọi ông là “anh”.

Phần mình, tôi nói rằng cũng hài lòng rằng Viacheslav Mikhailovich có quan điểm đúng như thế.

Một thời gian sau, Bulganin gọi cho tôi:

- Người ta vẫn chưa gọi điện cho anh à?

Tôi lập tức hiểu ý định của ông mà không cần giải thích thêm:

- Không, người ta đã không gọi điện. Cũng sẽ không gọi điện cho tôi.

- Còn tôi người ta cũng đã gọi.

- Và anh trả lời gì?

- Họ nói rằng tôi nghĩ thêm một lần nữa: liệu tôi có muốn giữ chức Bộ trưởng quốc phòng?

- Ai gọi điện cho anh?

- Ban đầu một người, sau đó người kia. Cả hai đã gọi.

- Không, họ không gọi tôi, vì họ biết rằng chuông của họ có thể làm hại họ.

 Sau đó, từ phía Beria quan hệ với tôi vẻ bề ngoài tựa như không thay đổi. Nhưng tôi hiểu rằng đấy chỉ là mánh khoé của “dân châu Á”. Trong thuật ngữ này, chúng tôi sự đóng góp vào tư duy là con người nghĩ một đằng nói một nẻo “nói dzậy những không phải dzậy”. Tôi hiểu rằng Beria tiến hành chính sách hai mặt, chơi với tôi, làm tôi yên tâm, còn hắn chờ thời điểm sẽ trấn áp tôi trước tiên, khi có thời gian thích.

Tại phiên họp Beria đưa đề nghị như thế này:

- Bởi vì ở nhiều người bị kết án hoặc bị đi đày đã kết thúc thời hạn tù hoặc đi đày và họ cần được quay về nhơi họ cư trú trước đây, tôi đề nghị chấp nhận quyết định là không ai có quyền quay về nếu thiếu quyết định của Bộ trưởng Bộ nội vụ và phải sống trong khu vực, mà Bộ nội vụ nói trước.

Tôi nổi giận và phát biểu chống, nói:

- Tôi thẳng thừng phản đối, đây là sự chuyên quyền. Sự chuyên quyền trước đây từng hoành hành. Những người này bị bắt bởi An ninh quốc gia, tiến hành điều tra cũng là An ninh quốc gia và kết án cũng là An ninh quốc gia. “Bộ ba”, được xây dựng trong An ninh quốc gia, tạo ra cái gì mà họ muốn. Không điều tra viên, không công tố viên, không toà - chẳng có cái gì cả, đơn giản là tón người ta và giết. Giờ đây những người đã quá hạn bị trừng phạt thậm chí theo kết án của “bộ ba”, lại bị tước bỏ tất cả, vẫn còn là phạm nhân, và chỗ cư trú của họ lại do Bộ nội vụ đưa ra. Điều này là không được.

Những người khác ủng hộ tôi. Beria lại khôn khéo rút đề nghị của mình. Malenkov ghi biên bản, và vấn đề này, một lần nữa, không có trong biên bản.

Có những tín hiệu khá nghiêm trọng từ phía Beria. Sau đó Beria lại đưa ra một đề nghị có vẻ tự do: thay đổi những quyết định (thay số quyết định và thời gian), dự tính trước các vụ bắt bớ và kết án những người bị “bộ ba” bắt thời hạn đến 20 tù hoặc lưu đày. Beria đề nghị giảm thời hạn xuống dưới 10 năm. Tỏ ra là một đề nghị nhân hậu. Nhưng tôi hiểu đúng Beria và nói:

- Tôi thẳng thừng chống điều này, vì rằng phải xem xét lại tất cả hệ thống bắt bớ, toà và thực tế điều tra. Đấy là sự chuyên quyền. Nhưng vấn đề, khép tội 20 hoặc 10 năm tù, không có giá trị nào cả, vì rằng có thể ban đầu khép tội 10 năm, sau này thêm 10 năm nữa và lại thêm 10 năm nữa. Có những việc như thế. Chúng tôi có những tài liệu, nêu rõ các phương pháp tương tự đã được thi hành. Vì thế tôi thẳng thừng chống.

Và Beria lại rút đề nghị của mình.

Như thế tôi tích cực phát biểu chống Beria về hai vấn đề. Vấn đề đầu tiên là ủng hộ lời phát biểu Molotov, vấn đề thứ hai, những người khác ủng hộ tôi. Như thế, tôi không còn nghi ngờ, Beria bây giờ hiểu đúng về tôi và cũng hoạch định những “biện pháp” của mình, vì rằng ông không thể giảng hoà với ai cản đường ông. Điều kiện công việc xảy ra như thế. Sau đó Beria có một đề nghị, như nhử mồi? Có lần chúng tôi đi, dạo chơi, và Beria nói ý nghĩ của mình:

- Tất cả chúng ta đi dưới một bầu trời, như đã nói trong thời kỳ cũ, chúng tôi đang già đi, mọi thứ có thể xảy ra ở mỗi một người trong chúng ta, chúng ta còn có gia đình. Phải nghĩ về tuổi già, và về gia đình của mình. Tôi đề nghị xây dựng những nhà nghỉ cho quan chức mà những nhà nghỉ này được nhà nước chuyển thành sở hữu riêng cho những ai xây dựng chúng.

Tôi cũng chẳng ngạc nhiên cách suy nghĩ này. Nó hoàn toàn gắn liền với kiểu cách Beria. Và tôi tin tất cả điều này được nói nhằm mục đích khiêu khích. Nhưng Beria tiếp tục:

- Tôi đề nghị xây dựng những nhà nghỉ này không phải ở ngoại ô Moskva, mà là ở Sukhumi. Ái chà, thành phố này đẹp như thế nào!
Và Beria tả thành phố đẹp lạ lùng như thế nào.

- Nhưng tôi đề nghị xây dựng không phải ở ngoại ô Sukhumi. Tại sao cứ phải ra khỏi thành phố? Phải giải phóng một khoảnh đất rộng ở trung tâm thành phố, làm một công viên, trồng đào.

Và Beria bắt đầu bốc lên, nào là trồng ở đó loại đào gì, nho nào. Sau đó Beria tiếp tục phát triển ý nghĩ của mình.

Beria có tính toán kỹ càng: cán bộ nào cần, nhân viên nào cần. Ông ta đặt tất cả lên bàn chân trần và rộng lớn.

- Dự án và xây dựng do Bộ nội vụ tiến hành. Trước hết theo tôi, phải xây dựng cho Egor (nghĩa là cho Malenkov), sau đó là anh, Molotov, Vorosilov, và sau đó là những người khác.

Tôi im lặng nghe, chừng nào chưa phản đối. Sau đó tôi nói:

- Cần phải nghĩ đã.

Kết thúc cuộc nói chuyện, bộ ba đến nhà nghỉ. Hai người ngồi chung một xe. Đến gần chỗ rẽ vào đại lộ Rulevsk. Ở đó tôi với Malenkov phải đi tiếp tiếp sang trái, còn Beria - đi thẳng. Tôi ngồi với Malenkov trong một xe. Tôi nói với ông:

- Anh xem thế nào? Đây có phải là khiêu khích đơn thuần không.

- Vì sao mà anh dây vào những lời của ông ấy nhỉ?

- Tôi nhìn xuyên qua nó, đây là khiêu khích. Chẳng có lẽ có thể làm như thế? Bây giờ không phản đối được, cứ để ông ta chúi mũi vào chuyện này và nghĩ rằng, mưu đồ của ông không ai hiểu.

Và Beria bắt đầu thúc đẩy ý tưởng của mình. Cho người làm thiết kế. Khi thiết kế xong, mời chúng tôi xem thiết kế và đề nghị bắt đầu xây dựng. Báo cáo về vấn đề này là một kiến trúc sư nổi tiếng. Bây giờ đồng chí này là người chỉ huy xây dựng nhà máy điện nguyên tử. Tôi biết ông từ trước chiến tranh và ở các sự kiện trong chiến tranh. Beria coi ông là nhân vật gần gũi, hoặc ông làm việc ở chỗ Beria và thực hiện cái gì mà Beria nói. Sau cuộc gặp gỡ này, tôi nói Malenkov:

- Lấy đi. Beria có nhà nghỉ. Ông nói với chúng tôi là cho người ta xây dựng, nhưng ông ấy không xây dựng cho mình. Mà xây cho anh, và làm điều này để làm mất uy tín anh đấy.

- Không, không, anh nói gì thế!

Đối với tôi sự thật là Beria đề nghị xây dựng nhà nghỉ riêng dứt khoát ở Sukhumi. Trong đồ án có địa điểm được hoạch định, nơi nhà nghỉ của Malenkov sẽ được xây cất. Theo kế hoạch, thấy trước là việc đuổi một số lượng người dân ra khỏi chỗ họ đang sống ở đó. Bộ trưởng báo cáo cho chúng tôi rằng phải đuổi một lượng lớn dân và việc xây dựng như thế quả thật là một tai hoạ. Người ta nói đùa, ở đó bao nhiêu nhà riêng của họ, bao thế hệ sinh sống ở đó từ lâu, và bỗng nhiên lại đuổi họ đi?

Beria giải thích là đã được chọn để Malenkov từ nhà nghỉ của mình có thể nhìn thấy Biển Đen quan sát được Thổ Nhĩ Kỳ. Beria thậm chí đùa:
- Bờ Thổ Nhĩ Kỳ nằm ngang chân trời, rất đẹp.

Nhưng khi mọi người ra về và chúng tôi còn lại chỉ hai người với nhau, tôi nói với Malenkov:

- Chẳng lẽ anh không hiểu Beria muốn gì? Ông ấy muốn tàn sát, quẳng người ta đi, phá huỷ những tổ ấm của họ và xây dựng một cung điện ở đó cho anh. Tất cả sẽ có hàng rào vây quanh. Bắt đầu căm tức sôi sục trong thành phố. Mọi người sẽ chú ý rằng cái này xây cho ai? Và khi tất cả xong, anh đến đó, và mọi người nhìn thấy trong xe là Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô; tất cả những việc tàn phá, đuổi dân hoá ra được làm vì anh. Sự phẫn nộ xuất hiện không những chỉ ở Sukhumi, mà bó còn sang các nơi khác. Nhưng Beria cần điều này. Anh khi đó lại tự yêu cầu từ chức.

Malenkov lưỡng lự.

Beria cũng nói về nhà nghỉ với cả Molotov. Tôi không nghĩ rằng Molotov làm như thế, nhưng Molotov bỗng nhiên đồng ý. Ông nói rằng cứ xây cho ông nhưng không phải ở Kavkaz, mà ở ngoại ô Moskva. Tôi ngạc nhiên. Tôi nghĩ là Molotov nổi cáu và phản đối. Tôi không biết điều này xảy ra như thế nào.

Như vậy không ai tỏ ra tích cực chống, cỗ máy bắt đầu chạy. Thiết kế xong, Beria xem. Sau công việc, chúng tôi tới gặp Beria, và ông chỉ cho tôi bản thiết kế nhà nghỉ của tôi.

- Ôi, xin nghe nhé, căn nhà tốt làm sao, đẹp thế nào.

Tôi nói với ông:

- Đúng, tôi rất thích.

- Cứ cầm bản thiết kế về nhà.

Tôi mang bản thiết kế về nhà và, thú thực là không biết nhét nó vào đâu. Vợ tôi, Nina Petrovna, nói với tôi:

- Anh có cái gì đấy?

Tôi thú thực với bà. Vợ tôi nổi giận:

- Bậy bạ quá chừng!

Tôi không giải thích một điều gì cho Nina Petrovna và chỉ nói:

- Thôi mà, chúng ta xếp nó lại, nói chuyện sau.

(còn tiếp)