LTS : Kể từ tháng 8.1945, tức là từ khi Đảng cộng sản Việt Nam nắm chính quyền, rất nhiều vụ án oan khuất đã xảy ra trên đất nước dưới chế độ cực quyền và toàn trị. Có thể nói "Nhân Văn - Giai Phẩm" là một vụ án điển hình. Điển hình vì nó đánh thẳng vào tầng lớp trí thức, văn nghệ sĩ đã từng tận tụy đi theo đảng cộng sản và đã có công lao to lớn trong cuộc kháng Pháp giành dộc lập dân tộc. Điển hình vì hậu quả của nó ngay lập tức lan tỏa ra toàn xã hội, tạo tiền đề cho "vụ án xét lại - chống Đảng" và suốt hơn 30 năm qua nó gây nên nỗi ám ảnh khủng khiếp trong đời sống văn hóa - nghệ thuật - giáo dục nước nhà. Trong nhiều năm gần đây, từ khi có việc "cởi trói" văn nghệ sĩ hồi tháng 10.1987, người ta đã được biết nhiều hơn, chính xác hơn về những sự việc, những con người trong vụ án này.
“Kẻ hèn nhát hỏi: ‘Có an toàn không?’ Kẻ cơ hội hỏi: ‘Có khôn khéo không?’ Kẻ rởm đời hỏi: ‘Có được tiếng tăm gì không?’ Nhưng, người có lương tâm hỏi: ‘Có là lẽ phải không?’ Và có khi ta phải chọn một vị trí không an toàn, không khôn khéo, không để được tiếng tăm gì cả, nhưng ta phải chọn nó, vì lương tâm ta bảo ta rằng đó là lẽ phải.”
Thứ Sáu, 8 tháng 11, 2013
VỀ VỤ ÁN NHÂN VĂN GIAI PHẨM
LTS : Kể từ tháng 8.1945, tức là từ khi Đảng cộng sản Việt Nam nắm chính quyền, rất nhiều vụ án oan khuất đã xảy ra trên đất nước dưới chế độ cực quyền và toàn trị. Có thể nói "Nhân Văn - Giai Phẩm" là một vụ án điển hình. Điển hình vì nó đánh thẳng vào tầng lớp trí thức, văn nghệ sĩ đã từng tận tụy đi theo đảng cộng sản và đã có công lao to lớn trong cuộc kháng Pháp giành dộc lập dân tộc. Điển hình vì hậu quả của nó ngay lập tức lan tỏa ra toàn xã hội, tạo tiền đề cho "vụ án xét lại - chống Đảng" và suốt hơn 30 năm qua nó gây nên nỗi ám ảnh khủng khiếp trong đời sống văn hóa - nghệ thuật - giáo dục nước nhà. Trong nhiều năm gần đây, từ khi có việc "cởi trói" văn nghệ sĩ hồi tháng 10.1987, người ta đã được biết nhiều hơn, chính xác hơn về những sự việc, những con người trong vụ án này.
NHÂN VĂN GIAI PHẨM - THỤY KHUÊ - KỲ 1
Dự định tìm lại dấu vết phong trào Nhân Văn Giai Phẩm đã đến
với tôi từ cuối thu 1984, khi trở lại lần đầu, sau ba mươi năm xa Hà Nội. 1984,
lúc ấy tôi chưa cầm bút, và 1954, khi rời Hà Nội, tôi mới lên mười. Như phần lớn
học sinh miền Nam, tôi đã thuộc lòng không chỉ những câu thơ nổi tiếng của Trần
Dần:
Tôi bước đi không thấy phố không thấy nhà
chỉ thấy mưa sa trên màu cờ đỏ
mà còn cả những câu thơ ít nổi tiếng hơn, nhưng không kém phần
đau xót:
Trời vẫn quật muôn vàn tảng gió.
Bắc Nam ơi! Ðứt ruột chia đôi.
Tôi cúi xuống quỳ xin mưa bão
Chớ đổ thêm lên đầu họ, khổ nhiều rồi!
Những tiếng thơ của một thời, thời còn yêu thương, thời vết
thương chia cách hai miền chưa đỏ máu, chỉ có nhớ thương và thương nhớ bay bổng
như Giấc mơ hồi hương của Vũ Thành:
NHÂN VĂN GIAI PHẨM - THỤY KHUÊ - KỲ 2
GIAI PHẨM MÙA XUÂN
Giai Phẩm Mùa Xuân do Hoàng Cầm và Lê Đạt chủ trương.
Hoàng Cầm trong bài Con người Trần Dần[1], và
sau này, trả lời phỏng vấn RFI, đều xác nhận Trần Dần không biết gì về việc in
bài thơ Nhất định thắng vì lúc đó đang tham gia Cải Cách Ruộng Đất ở
xa. Có lẽ là để gỡ tội cho Trần Dần. Sự thực Trần Dần có tham gia Giai Phẩm Mùa
Xuân: Sau khi bị bắt lần thứ nhất, bị cấm trại 3 tháng, Trần Dần và Tử Phác bị
gửi đi tham gia Cải Cách Ruộng Đất. Trong lời"thú tội", Trần Dần
viết: "Sau thời gian đó, trên có cho tôi đi tham quan cải cách ruộng
đất để tự cải tạo. Song, tôi lại dựa vào cái thế tham quan, cứ đi lại Hà Nội,
tiếp tục quan hệ với một người vợ chưa được phép. Hơn nữa lại quan hệ với Hoàng
Cầm, Lê Đạt, ra Giai Phẩm Mùa Xuân. Tuy là họ đề ra, song sau khi thống nhất
trước với nhau là: “Tự do lấy bài tôi đưa vào”, thì tôi hoàn toàn đồng tình. Mỗi
lần gặp lại thúc đẩy, dục dã, ra cho nhanh. Việc tập hợp bài vở, tôi không rõ
chi tiết. Bài Lão Rồng là do tôi viết. Tôi ví đồng chí Văn Phác như tên lý trưởng
đã chà đạp Lão Rồng[2]".
NHÂN VĂN GIAI PHẨM - THỤY KHUÊ - KỲ 3
NỘI BỘ BÁO
NHÂN VĂN
Nhân Văn Giai Phẩm do hai nhóm bạn cùng chí hướng hợp tác điều
hành.
Theo Hoàng Cầm, ngay từ đầu năm 1955, Hoàng Cầm, Văn Cao, Lê Đạt,
Trần Dần, Tử Phác, Đặng Đình Hưng, thường họp nhau, khoảng 5 giờ chiều, ở quán
trà Phúc Châu của người Tầu ở phố Hàng Giầy[1] để
bàn chuyện văn nghệ. Chính tại quán này, họ đã bàn nhau ra một số báo Tết và đó
sẽ là Giai Phẩm Mùa Xuân. Báo Nhân Văn không có trụ sở, "toà soạn" là
căn nhà của Trần Thiếu Bảo thuê, rất lớn, có nhiều buồng để làm nhà xuất bản, ở
25 Phan Bội Châu, Nguyễn Hữu Đang ở gần đấy; tầng trệt để mấy máy in nhỏ, chỉ
in lặt vặt, những tờ báo to như Nhân Văn, kể cả các tập Giai Phẩm cũng không in
được, phải in ở nhà Xuân Thu của Đỗ Huân[2].
NHÂN VĂN GIAI PHẨM - THỤY KHUÊ - KỲ 4
BIỆN PHÁP THANH TRỪNG
● Tình hình từ tháng 12/1956 đến tháng 2/1958
Nhân Văn Giai Phẩm xuất hiện từ tháng 8/1956 đến tháng 12/1956.
Cuối tháng 12/1956, tất cả những tờ báo có khuynh hướng theo NVGP, đều bị đình
bản.
Từ 20 đến 28/2/1957, tại Đại Hội Văn Nghệ II, họp ở Hà Nội,
có khoảng 500 đại biểu, Trường Chinh kêu gọi đấu tranh "đập
nát" NVGP.
Tuy nhiên Trung Quốc chưa dẹp phong trào "Trăm hoa đua
nở, trăm nhà đua tiếng", cho nên Đảng Lao Động chưa thể mạnh tay với trí
thức văn nghệ sĩ: đầu tháng 4/1957, Hội Nhà Văn chính thức thành lập thay
Hội Văn Nghệ, Hoàng Cầm, Hoàng Tích Linh vẫn được bầu vào ban chấp hành.
NHÂN VĂN GIAI PHẨM - THỤY KHUÊ - KỲ 5
NGUYỄN HỮU ĐANG (1913-2007)
Nguyễn Hữu Đang là một trong những khuôn mặt trí thức dấn thân
tranh đấu cho tự do dân chủ can trường nhất trong thế kỷ XX. Là cột trụ của
phong trào NVGP, Nguyễn Hữu Đang đã bị bắt, bị cầm tù, bị quản thúc và mất quyền
tự do phát biểu trong 59 năm, từ tháng 4 năm 1958 đến tháng 2 năm 2007, khi ông
mất.
Là một trong những người hoạt động cách mạng trong phong trào Cộng
sản từ khởi thủy, Nguyễn Hữu Đang sinh ngày 15/8/1913 tại làng Trà Vy, huyện Vũ
Tiên, tỉnh Thái Bình, mất ngày 8/2/2007 tại Hà Nội. Theo bản "Tóm tắt
quá trình hoạt động xã hội của Nguyễn Hữu Đang" do chính ông viết[1],
thì từ 16 tuổi, Nguyễn Hữu Đang đã tham gia Học Sinh Hội[2] làm
tổ trưởng và đã là đối tượng được kết nạp vào đảng, đó là năm 1929.
NHÂN VĂN GIAI PHẨM - THỤY KHUÊ - KỲ 6
TRẦN DẦN (1926-1997)
40 năm sau Nhân Văn, Trần Dần đã chỉ thấy những hòm bản thảo của
mình: 2/3 bị tiêu tán, mục nát, 1/3 còn lại bị kết án chung thân trong trạng
thái nằm. Vậy mà vẫn viết. Viết đều. Bởi ông cho rằng viết
hay ghi là phương pháp duy nhất nói chuyện với mình khi không thể nói
được với ai.
Từ 1958, "ghi trở nên một hình phạt", người
thanh niên 32 tuổi ấy đã bị"đòn ngấm quá cuống tim rồi".
Tác phẩm chịu chung số phận với người: gần 30 tập thơ, 3 cuốn tiểu
thuyết, và không biết bao nhiêu bản thảo đã bị mối mọt.
Trần Dần tên thật Trần Văn Dzần, sinh ngày 23/8/1926 tại Nam Định
trong một gia đình giàu có. Mất ngày 7/1/1997 tại Hà Nội. Đậu Thành Chung ở Nam
Định, lên Hà Nội học, đậu Tú Tài.
NHÂN VĂN GIAI PHẨM - THỤY KHUÊ - KỲ 7
VĂN CAO (1923-1995)
Văn Cao ở trong thơ, nhạc, họa, cho nên được giới nghệ thuật ba
ngành mến phục. Là tác giả quốc ca, nhưng Văn Cao suốt đời bị chính quyền cộng
sản nghi ngờ, tác phẩm bị trù dập, phân biệt đối xử.
Tìm hiểu cuộc đời của Văn Cao cũng là tìm hiểu giai đoạn lịch sử
45-46, mà các văn nghệ sĩ xuất thân từ nhiều ngành nghệ thuật khác nhau, nhiều
thành phần chính trị và phi chính trị khác nhau đã theo Việt Minh để tranh đấu
cho một lý tưởng: chống Pháp. Những Văn Cao, Phạm Duy, Tạ Tỵ, Bùi Xuân Phái,
Nguyễn Sáng, Nguyễn Đình Thi, Lưu Hữu Phước,... đã có một thời hoạt động chung
vai sát cánh, nhưng rồi chính trị sẽ phân lìa mỗi người một con đường, một chiến
tuyến.
NHÂN VĂN GIAI PHẨM - THỤY KHUÊ - KỲ 8
PHÙNG CUNG (1928-1998)
Phùng Cung đại diện cho tất cả những người bị tù không có án, thậm
chí không có lý do, hoặc lý do mơ hồ, khó hiểu, trong danh sách hàng trăm người
bị xử lý nặng, hoặc hàng ngàn người đã "liên hệ" xa gần với
NVGP. Mỗi cá nhân là một trường hợp, một chân dung bị xoá, bị đưa đi biệt tích,
trong cô đơn, đau khổ.
Phùng Cung cũng là khuôn mặt văn nghệ sĩ cuối cùng trong nhóm
NVGP mà chúng tôi đề cập trong loạt chân dung, trước khi bước sang địa hạt trí
thức. Nhưng không có nghiã là những người khác không có giá trị: Mỗi con người
đã góp phần vào việc đấu tranh cho dân chủ của Việt Nam từ đầu thế kỷ XX cho đến
ngày nay là một giá trị, một biệt cách. Chỉ riêng trong phong trào NVGP không
thôi, sự can trường của Hữu Loan không giống sự can trường của Phùng Cung. Lòng
nhiệt tình của Phùng Quán không dễ ai sánh được. Sự đóng góp của Bùi Xuân Phái
không giống Nguyễn Sáng. Kịch của Hoàng Tích Linh không giống kịch của Chu Ngọc.
Mỗi văn nghệ sĩ là một chân dung mà ký ức lịch sử văn học sẽ không thể bỏ qua.
Đăng ký:
Bài đăng (Atom)