Dự định tìm lại dấu vết phong trào Nhân Văn Giai Phẩm đã đến
với tôi từ cuối thu 1984, khi trở lại lần đầu, sau ba mươi năm xa Hà Nội. 1984,
lúc ấy tôi chưa cầm bút, và 1954, khi rời Hà Nội, tôi mới lên mười. Như phần lớn
học sinh miền Nam, tôi đã thuộc lòng không chỉ những câu thơ nổi tiếng của Trần
Dần:
Tôi bước đi không thấy phố không thấy nhà
chỉ thấy mưa sa trên màu cờ đỏ
mà còn cả những câu thơ ít nổi tiếng hơn, nhưng không kém phần
đau xót:
Trời vẫn quật muôn vàn tảng gió.
Bắc Nam ơi! Ðứt ruột chia đôi.
Tôi cúi xuống quỳ xin mưa bão
Chớ đổ thêm lên đầu họ, khổ nhiều rồi!
Những tiếng thơ của một thời, thời còn yêu thương, thời vết
thương chia cách hai miền chưa đỏ máu, chỉ có nhớ thương và thương nhớ bay bổng
như Giấc mơ hồi hương của Vũ Thành: