Jonathan London
Trong bối cảnh sự căng thẳng trong vùng đang nổi lên, xin trân
trọng chia sẻ một bài đáng đọc của GSTS Mark Beeson do tôi đã dịch (dù thừa nhận
chưa chuẩn 100%).
Trung Quốc đang làm gì? Đối với những người làm và quan sát
chính trị chẳng có một câu hỏi nào quan trọng hơn điều này. Sự khủng hoảng trên
Biển Hoa Đông làm câu hỏi này càng thêm rõ ràng hơn nữa, đặc biệt trong lúc những
căng thẳng đang nổi lên sau ngày 23/11. Khi Trung Quốc (TQ) tuyên bố Thiết lập
một vùng phòng không (VPK) bao gồm những khu vực đang tranh chấp với các nước
láng giềng và đòi hỏi bất kỳ máy bay bay qua vùng này nộp kế hoạch bay với Bắc
Kinh.
Hoa Kỳ đã cho ngay hai máy bay B52 bay qua khu này mà không báo
trước (dù có nói đã có kế hoạch cho chuyến đi này từ lâu) cả Nhật và Hàn Quốc
cũng đã phản đối vùng phòng không này.
Để làm sáng tỏ những ý định của TQ quả là khó. Chưa rõ cái vùng
phòng không (VPK) là một phần của chiến lược đã được vạch ra kỹ và có được sự ủng
hộ một cách rộng rãi (trong bộ máy), hay chỉ là một sáng kiến xuất phát từ quân
sự ngày càng có ảnh hướng của TQ. Quá trình vạch ra chính sách ngoại giao của
TQ đã từ lâu nổi tiếng là không rõ ràng, nhưng nó sẽ có ích để biết liệu những
hành động gần đây của TQ có sự ủng hộ nhiệt tình của Chủ tịch Tập Cận Bình, là
một ví dụ.
Nhưng, bất chấp chính sách này bắt nguồn từ đâu, tác giả của nó
được coi là rất khiêu khích. Vì thế, có lẽ rủi ro tính trước có thể đặt
giả thuyết là được thiết kế để kiểm tra những phản ứng. Trung Quốc chỉ đơn giản
là có một đời hỏi như thế? Và nếu không, nó sẽ gây ra một phản ứng như thế nào?
Điều quan trọng là Hoa Kỳ sẽ làm gì? Nhìn vào ngắn hạn, VPK của TQ có vẻ là một
sai lầm lớn trong phán đoán. Toàn khu vực đang bất ổn, về phía Hoa Kỳ đang tìm
cách để lập lại sự ổn định và chiến lược chắc chắn. Trong những điều kiện như
thế này Hoa Kỳ ít có lựa chọn nào ngoài việc gửi một thông điệp sẽ không thể bị
đe dọa bởi TQ và sẽ tôn trọng những trách nhiệm đối với liên minh Nhật Bản.
Ở TQ có một số nhà chiến lược rất thông minh và chắc họ đã đoán
được phản ứng này của Hoa Kỳ từ trước. Nếu không (tức là nếu TQ có hành vi
không được lên kế hoạch kỹ từ trước) thì nó hàm ý một mức độ liều lĩnh táo bạo
mà thực sự là đáng sợ, đặc biệt vì môi trường trong khu vực đã quá căng thẳng
và vì sự vắng mặt của những cơ chế quản lý khủng hoảng hiệu quả. Nhưng, cách hiểu
hào phóng này – mà giả sử VPK là một phần của một kế hoạch lâu dài được thiết kế
để đẩy mạnh những quyền lực của TQ – có làm cho chúng ta thoải mái một chút nào
không?
Nếu đúng, nó bao hàm một số trong những nhà chiến lược và nhà vạch
ra chính sách ở TQ có ảnh hưởng nhất đã bắt tay trên một chiến dịch mà nó sẽ
không chỉ mở rộng lãnh thổ, mà là một cách cố ý thử nghiệm sự quyết tâm và
chung thủy của (Hoa Kỳ), đối thủ cạnh tranh duy nhất.
Đối với một số nhà quan sát, đặc biệt ở Mỹ, khả năng này sẽ chỉ
xác nhận sự mong đợi đã có từ lâu và những lo sợ sâu sắc. Sự gia tăng sức mạnh
kinh tế (của TQ), nhiều người tin, chắc chắn sẽ dẫn đến xung đột vì những “thế
lực” tăng lên tìm cách thách thức hiện trạng.
Tuy nhiên, cũng có một cách hiểu lịch sử trước đây lạc quan hơn
và có vẻ đặc biệt chính đáng. Bất chấp sự căng thẳng hiện nay, rất quan trọng để
nhớ đã không có một xung đột nào lớn ở Đông Á từ chiến tranh biên giới ngắn ngủi
của TQ và Việt Nam vào những năm 1970s. Chiến tranh giữa các nước ở Đông Á đã
không thời trang nữa, cũng như đại đa số trong các khu vực trên thể giới. Sự
phát triển kinh tế chưa từng có của vùng Đông Á đã là lý do chính cho niềm vui
này. Các nước thực sự có quá nhiều thứ để mất và quá ít cái để đạt được qua
xung đột lãnh thổ bành trướng kiểu cũ. (Dù không phải nếu những biên giới là
không rõ, tranh chấp, và ở biên đảo)
Câu hỏi lớn nhất đối với TQ là về mức độ của những tác động
“thái bình hóa” của sự gia tăng trong mức sống và quá trình hội nhập kinh tế quốc
tế. Có phải là những lợi ích của thương mại toàn cầu sẽ có ảnh hưởng hơn so với
sự mong muốn để điều chỉnh những xúc phạm lịch sử?
Đối với quan hệ của TQ với Nhật Bản, chúng tôi có lý do để lo.
Dù có những mức độ phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế thật đáng kể, nhưng quan hệ
song phương này đã rõ ràng không hoàn toàn thay đổi. Ngược lại, bất chấp việc cả
hai nước có những lý do lớn để làm cho quan hệ kinh tế của họ ổn định, một làn
sóng chủ nghĩa dân tộc ở hai quốc gia đang đe dọa nó. Đó là lý do tại sao những
chính sách đối ngoại thực nghiệm hóa là rất nguy hiểm.
Không chỉ là những sự kiện gần đây có gây thiệt hại khổng lồ đối
với danh tiếng của TQ là một cốt lỗi ngày càng cần thiết của sự phát triển kinh
tế vùng, mà có nguy cơ gây ra một xung đột thực tế. Chắc chắn, thậm chí những
nhà vạch ra chính sách diều hâu của TQ phải có những dự phòng về điều này. Dù
nhỏ, nếu bất kỳ xung đột có xảy ra sẽ có những hậu quả khổng lồ, không thể kiểm
soát được, và không thể biết trước được. Thậm chí có một xung đột có thể tình cờ
xãy ra nhanh chóng, thì những thiệt hại thứ hai về tài sản sẽ gây ra một nền
kinh tế toàn câu đang suy yếu và mờ nhạt sẽ rất lớn. Và TQ cũng sẽ chịu ảnh
hưởng xấu tương đuơng như các nước khác.
Nguy cơ lớn, tất nhiên, là những tình cảm chủ nghĩa dân tộc cực
đoan đang tăng thêm sự mong muốn để điều chỉnh những xúc phạm lịch sử sẽ vượt
qua tầm kiểm soát. Tất cả chúng ta phải hy vọng nếu những chính sách mới của TQ
đã là được thiết kế kỹ do những nhà chiến lược của nó họ đã suy ngẫm về khả
năng “blowback” (gần như là “tự vã vào mặt mình”) cũng có thể có.
Mark Beeson là một giáo sư về Chính Trị Quốc Tế tại TĐH Murdoch,
Úc (và người quên của tôi)
Xin biết ý kiến của các bạn!
Chân thành,
Jonathan London
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét